فلسفه و حکمت نامشخص بودن شب قدر چیست؟
خداوند دارای صفات کمال است و براساس صفات کمال، فیض او بر تمام موجودات هستی و از جمله انسان نازل میشود. یکی از صفات خداوند، رحمت است. چون هر یک از صفات الهی از طریق اسباب و واسطه سرازیر میشود، صفت رحمت او نیز از راههای خاص بر انسان و موجودات نازل میشود. شب قدر یکی از مجاری فیض رحمت الهی است. در این شب خداوند رحمت خود را بر بندگان جاری نموده است، همان گونه که در بسیاری اوقات دیگر مانند ماه مبارک رمضان، اعیاد و روزهای خاصی که به عنوان "ایام الله" ذکر می‌شوند، رحمت بی شمار نازل میشود و یا توبه و وجود پیامبران و امامان معصوم، مجاری فیض و رحمت الهی شناخته می‌شوند.
خدا بنا به حکمت و مصلحت و از همه مهمتر ،لطف خود هر ساله چنین شبی را در مسیر انسانها قرار داد تا به خود آیند و فرصت توبه کردن و جبران گناهان را داشته باشد.
انسان میتواند با یک عبادت خالص و توبه نصوح به درگاه الهی، تمام گناهان خود را محو نماید، همان گونه که با یک گناه میتواند تمام اعمال خیر را از بین ببرد؛اما همان گونه که گفتیم، شب قدر، شب رحمت خاص خداوند است. ویژگیهای که شب قدر دارد، شب‌های دیگر ندارد، مانند نزول فرشتگان رحمت و "روح" (که فرشته بزرگ و با عظمت الهی بیان شده است). همچنین برتری آن بر هزار ماه. به واسطه این ویژگیها، اعمال انسان در این شب از عظمت خاصی برخوردار میشود.
از طرف دیگر چون رحمت الهی بی پایان است، کسی که متصل به آن شود، از فواید و برکات آن برخوردار میشود. یکی از فواید آن محو تمام گناهان است، چرا که رحمت نامتناهی و بی پایان میتواند گناهان انسان را که مطمئناً به اندازه رحمت خداوند نیست، از بین ببرد، اما چگونه انسان خالصانه بتواند با دریای بیپایان فیض رحمت الهی متصل شود. امور معنوی که با روح انسان اتصال یابد، چنین خاصیت شگرفی دارد.
البته آن گونه نیست که شب قدر معلوم نباشد، زیرا طبق آیات و روایات و گفتار بزرگان شب بیست و سوم به واقع نزدیک تر است. واگر معینش نکردهاند، به منظور تعظیم امر آن بوده است.
از امام صادق روایت شده: تقدیر در نوزدهم و ابرام (محکم کردن) در بیست و یک و امضا در شب بیست و سوم است.(1)
در عین حال مشخص نبودن این شب به طور کامل میتواند رحمت و لطف دیگری از خداوند باشد که انسان بتواند در سه شب با خداوند ارتباط برقرار کرده و راز و نیاز کند و از دریای رحمت الهی هر چه بیشتر بهرهمند باشد یا اگر در یک شب نتوانست رابطه حقیقی را برقرار کند، مأیوس نباشد و در شب‌های بعد جبران نماید، و یا این که در شب‌های اوّل، مقدمات ارتباط واقعی و حقیقی را با خداوند برقرار کرده و در شب آخر متصل به دریای با عظمت و بیکران و فیض الهی شود. در هر حال از هر طرف که نگاه کنیم، جز رحمت و لطف خداوند نیست.
بسیاری معتقدند مخفی بودن شب قدر میان شب‌های سال یا در میان شب‌های ماه مبارک رمضان‌برای این است که مردم به همه این شب‌ها اهمیت دهند، همان‌گونه که خداوند رضای خود را در میان انواع‌طاعات پنهان کرده، تا مردم به همه طاعات روی آورند و غضبش را میان معاصی پنهان کرده، تا از همه‌بپرهیزند. دوستانش را میان مردم مخفی کرده، تا همه را احترام کنند.
اجابت را میان دعاها پنهان کرده، تا به‌همه دعاها روی آورند. اسم اعظم را میان اسم‌هایش مخفی ساخته تا همه را بزرگ دارند و وقت مرگ را مخفی ساخته، تا در همه حال آماده باشند.(2)
منبع:
1 - ترجمه تفسیر المیزان، ج 20، ص 769.
2 - تفسیر نمونه، ج 27، ص 190.
